Diciamos que un dos concellos agregados fora LAVADORES, denominada a “Rusia chica” ou a “Rusia moza”. Esta denominación nin foi un mito nin foi para tanto, surxe porque alí residía a meirande parte da forza obreira.
Coa súa incorporación, o concello vigués aumentou a poboación en case 40.000 persoas. Aínda que no sucoscente de moita xente, sobre todo da maior, non está totalmente asumido o ser de Vigo, e aínda se escoita “vou a Vigo”, é unha frase que aínda se di en Lavadores, Teis ou en Bouzas cando alguén se dispón a dirixirse ao centro da cidade. É unha frase que perpetúa a existencia doutros concellos no ideario colectivo de quen naceron máis arriba de os Choróns, da Calzada, ....
En abril de 1941 desaparecía o Concello de Lavadores, que pasaba a incorporarse ao de Vigo, cos séas perto de 40.000 habitantes. Era o final dun proceso que coméezase a formular a comezos do século XX. O auxe económico de Vigo provocará unha auténtica explosión demográfica que ameazaba, tarde ou cedo, con tragarse aos municipios limítrofes. Coa incorporación, saían gañando os habitantes dos dous concellos. Mentres Vigo aumentaba territorio, ofertando unha maior dispoñibilidade para os empresarios emprendedores e gañaba a man de obra de Lavadores, esta podía aspirar a contar con servizos públicos que en solitario non sería capaz de asumir.
Creado en 1837
A creación do municipio de Lavadores hai que situala na reordenación provincial que se realiza en 1837. É entón cando desaparece o concello de Val de O Fragoso, que se dilúe entre Vigo, Bouzas e o recén creado Concello de Lavadores.
Di Giráldez no seu libro “Ou antigo Concello de Lavadores. Unha aproximación histórica” que a capital do municipio estaba situada en Santa Cristina de Lavadores e que a corporación estaba conformada por dous alcaldes, dous procuradores síndicos e oito concelleiras, dispoñendo dun orzamento inicial de 3.173 reais. A efectos xurídicos, Lavadores dependía do partido xudicial de Vigo, xunto con Bouzas, Gondomar e Baiona, que a súa vez eran os propietarios do edificio do Xuzgado na rúa do Príncipe, hoxe MARCO.
Historia
Foi concello independente durante 104 anos. Como se dixo antes, créase en 1836-37 dentro dun proxecto que pretendía a racionalización e centralización político-administrativa dous concellos dá Provincia de Pontevedra. En 1941 foi anexionado ao concello de Vigo. Durante os 10 primeiros anos dá súa vida, formaban parte do concello as parroquias de Santa Cristina (a que é hoxe en día a parroquia de Lavadores), Candeán, Cabral, Beade, Bembrive, Valadares e Zamáns. En 1846 a parroquia de Teis segrégase de Vigo e pasa a formar parte de Lavadores, aínda que ao longo do tempo houbo cambios, como a entrada e saída de Teis que chegou a ser concello independente e o que lle dedicaremos un capítulo a parte.
Debido á actividade sindical dous obreiros e mariñeiros a parroquia coñeceuse co nome de 'Rusia pequena'. Foi un dous núcleos do agrarismo (no 1912 redactouse o Manifesto de Agosto).
A actual igrexa, construída non século XIX, ocupa o lugar dun antigo templo do século XII. Na porta principal dá igrexa gárdase o Cristo do antigo cruceiro que deu nome o barrio do Calvario.
O Calvario na actualidade.Preto dá igrexa atópase o pazo de Rivera Atienza, actualmente convertido en colexio-taller.
Hoxe Lavadores, Santa Cristina de Lavadores é unha parroquia do concello de Vigo que limita coas parroquias de Beade, Bembrive, Cabral, Candeán, San Paio, Sárdoma e Vigo Centro, e pertence ou arciprestado de Vigo-Lavadores.
As súas entidades de poboación son A Bagunda, Barreiro, A Bouciña, A Ceboleira, Cordeira, Curros, Gandariña, Gandarón, Naia, Pardavila, Ou Piñeiro, Sabaxáns, San Paio de Abaixo, Subride e Vilar.
Deportes, Ocio e instalacións
Conta con instalacións deportivas de relevancia na zona de Ceboleira. Unha piscina cuberta e un pavillón de deportes. Na parte alta tamén dispón dun campo de fútbol na zona de Barreiro onde xogaba o Turista e actualmente xoga o Celta B e o Gran Peña. Enfrente, do campo de fútbol, estaba o Cuartel de Barreiro que durante anos acolleu varias compañías do exercito e o lado había un famoso baile, A PALMERA, que en dous amplos salón veu desenrolando a súa actividade dende que Lavadores era concello hasta non fai moitos anos. Tomou o nome de PALMERA porque, a parte dos mil e pico de metros destinados a salón de baile, na parte traseira tiña un xardín doutros mil e pico de metros no que había unha das escasa palmeras existentes na zona. A meirande parte das xeneracións viguesas, dende os tempos de Lavadores concello hasta fai ben pouco, pasaron por este baile que nos últimos anos competía con outros salóns famosos como Nova Olinpia. Seguindo có aspecto deportivo cabe nomear, tamén, o CD Lavadores de balonmán, o AD Lavadores CF de fútbol e o Nieto CF, que xogan non Campo do Meixueiro. O clube de balonmán acadou notables éxitos deportivos na década pasada, acadando o seu cumio na primeira nacional durante anos na parte alta desa categoría. Na actualidade milita na 2ª división nacional, salientando o gran número de xogadores saídos dá canteira.
Ramón Nieto (1856-1928): Fillo Predilecto do Concello de LavadoresDon Remigio Ramón Nieto Otero, salientado filántropo da nosa cidade, naceu no mes de outubro de 1856 en Santa Cristina de Lavadores.
Seguindo o exemplo de tantos outros rapaces, en 1870 con só 14 anos emigra a Chile en busca de traballo. Despois de traballar durante moitos anos nas minas de salitre do norte do país, consegue facer fortuna nos negocios e convértese nun dos primeiros empresarios do sector, conseguindo un respectable capital. Máis tarde funda o Banco Español e dúas compañías de seguros.
De regreso a Vigo sente gran paixón pola educación dos máis mozos, polo que decide dedicar parte do seu diñeiro a proxectos educativos.
En 1900 financia a construcción dunha escola na zona de Barreiro, pero o novo centro rapidamente quédase pequeno.
Así, catorce anos despois decide construír unha escola máis grande e moderna. Esta nova escola, construída nun predio da súa propiedade, contaría con todos os avances pedagóxicos da época. En honor á súa persoa levaría popularmente desde entón o nome de "Escolas Nieto".
Finalmente morre o 23 de marzo de 1928. Toda a súa fortuna foi destinada integramente ás Escolas Nieto, a través dunha fundación creada para tal efecto.
Por todo iso foi merecedor do título de Fillo Predilecto do Concello de Lavadores, presidindo o seu retrato a sala de xuntas da casa do concello.
